Een greep uit het Cubaanse leven

Het idee voor Acosta Danza ontstond uit het onvermijdelijke einde van Acosta's eigen carrière als klassiek danser toen hij de veertig passeerde. Tijdens een ontmoeting met de leider van het Royal Ballet om de komende seizoenen door te nemen realiseerde hij zich dat hem een dramatische terugloop in voorstellingen te wachten stond. "Ik voelde dat dat het moment moest zijn waarop ik voor een transitie koos."

Hij overwoog nog een boek te schrijven, zich te focussen op de choreografie van meer balletten en werkte al aan zijn stichting en het redden van de iconische School of Ballet in Havana. "Maar ik besloot om mijn eigen gezelschap op te richten in Cuba. Een Cubaans project."

Hoe kreeg dat project vorm?

"Ik heb in eerste instantie mensen benaderd om te bekijken hoe haalbaar dit idee was. Hier in het Verenigd Koninkrijk sprak ik met Sadler's Wells, die me wilden helpen, en met vrienden die me steunden. En in Cuba was de Minister van Cultuur in die tijd een goede vriend van me. Ik wilde dit voor Cuba doen, als een manier om te bedanken voor de kans op gratis educatie, arm als ik was. En ze verwelkomden het project met open armen." 

"Stap voor stap zijn we van start gegaan. Mijn voormalige docent, hoofd van de school, liet ons 's avonds in een van de studio's repeteren. En de Minister arriveerde een paar maanden later, toen hij een gebouw had gevonden dat een goed startpunt voor ons kon zijn. We moesten het delen met twee andere bewoners: een reparatiewerkplaats voor elektronische goederen op de begane grond en een soort bureaucratische instelling op de bovenste verdieping. Wij zaten precies in het midden. Maar van een afstandje leek het alsof we allemaal onderdeel uitmaakten van Acosta Danza – en dat we televisies binnenbrachten voor reparatie!"

Wat was je visie voor het gezelschap toen je begon? 

"Ik wilde altijd een mix van dansers samenbrengen als de basis van mijn gezelschap. Een hele sterke klassieke techniek en een hele sterke moderne techniek als uitgangspunt, en daarop voortbouwen met alle trainingen waar we toegang toe hebben: flamenco, capoeira, hiphop. En na verloop van tijd verdwijnen al die grenzen."  

"In het programma in februari eindigen we de avond met een stuk dat De Punta a Cabo heet. Daarin wordt samengevat waar het in het gezelschap echt om gaat. Het is een volledige dag in de Malecón in Havana – een zeewering van zeven kilometer lang waar zich allerlei onvoorstelbare avonturen afspelen. Je kunt zeilende mensen zien, romantische ontmoetingen, iemand die trompet speelt. En dat de setting van het stuk, waar we van klassieke dans naar salsa gaan, van spitzen naar blote voeten. Het is een representatie van de smeltkroes van het Cubaanse ras."

Die smeltkroes heb je ook weten te creëren in het gezelschap zelf, door het klassieke met het moderne te mixen. Inmiddels zeg je dat je niet meer kunt zien welke danser waar vandaan komt. Was dat lastig om voor elkaar te krijgen?

"Ja, erg lastig. In de eerste paar jaar hadden de klassiek geschoolde dansers moeite om op een moderne manier te bewegen. Ze moesten bij nul beginnen als het op Afrikaanse draaiende bewegingen aankwam, bijvoorbeeld. Dat was voor hen volstrekt onbekend. En voor de moderne dansers waren het de neoklassieke stukken, of op spitzen dansen – daar waren ze niet toe in staat. Ze zijn getraind om vanuit de grond te werken, terwijl het bij klassiek allemaal draait om lengte en de hoogte in gaan." 

"Die scheiding zag je echt, de eerste tijd, maar zeven jaar verder denk ik dat we een gezelschap hebben gecreëerd dat zijn eigen identiteit heeft met ontzettend veelzijdige dansers. We hebben al deze dansers geïntegreerd tot een eenheid, waar iedereen gevoel van eigenaarschap heeft. Ze vechten ervoor als ware het hun eigen gezelschap. Ik ben erg blij met hoe we dat in de loop van de tijd hebben bereikt." 

Hoe zou je de evolutie van het gezelschap tot nu toe beschrijven?

"Het was vallen en opstaan in het begin – niet alleen voor de dansers, maar voor het volledige team. Een van de meest cruciale problemen die we hadden is dat we geen pool van dansers hadden waar we een beroep op konden doen. Ik had de 25 dansers die ik uit de audities had gekozen. Maar als een van die dansers viel, of besloot het gezelschap te verlaten, dan had ik geen vervanging. Als ik op tournee ging in Spanje of elders en zij besloten om niet terug te gaan, dan moest ik soms aanpassingen doen om de productie te verkleinen wat betreft het aantal dansers." 

"We hadden veel onzekerheden. Om iets tot een succes te maken, daar is geen formule voor. En waren op zo veel fronten in gevecht. De kostuums, de schoenen, het eten, het toeren, de taalbarrières. We maakten ons zorgen of het allemaal wel goed zou komen. Maar uiteindelijk werkte het, uiteraard. En nu we de Academy hebben, heb ik de toekomst al klaar zitten!"

 "Ik ben erg trots dat onze eerste studenten het gezelschap nu inkomen – de eerste 11 dansers waarmee ik de Academy begon. De dansers die in 2015 bij het gezelschap kwamen waren al zeer professioneel, en Acosta Danza heeft hun ontwikkeling natuurlijk verder geholpen. Maar de studenten... Ik kreeg ze toen ze 15 waren. Ze zijn echt opgegroeid met mijn methodologie.  En nu zijn ze volgroeid en prachtig en getalenteerd – en ze zijn 100% Acosta Danza." 

Zijn er andere voorbeelden waar je heel erg trots op bent?

"Toen we ons eerste gebouw in Cuba betrokken, dat was een trots moment. Toen we onze eerste tournee deden, naar New York gingen en recensies begonnen te krijgen. En nu hebben we een choreografie die op de shortlist staat voor de Olivier Award hier in Engeland, waarbij we met NDT concurreren voor dezelfde prijs. Dat zijn dingen waar ik heel trots op ben, want je moet niet vergeten dat we het gezelschap bijna zonder geld runnen. En we zijn nog steeds in staat om een fantastische show op te leveren die aan fantastische normen voldoet."

"Dankzij dit gezelschap hebben heel veel mensen hun manier van leven verbeterd. Veel dansers kwamen van het platteland en hadden niet eens het geld om iets voor zichzelf te huren in Havana. Deze dansers kopen nu hun eigen huis op 24-jarige leeftijd. Het betekent dat wat ik doe werkt. Het geeft mensen perspectieven – niet alleen artistiek, maar ook financieel." 

 "Raúl Reinoso is een ander voorbeeld. Deze jonge danser die op een dag zei: 'Ik vind het leuk om choreografie te doen.' Maar niemand investeerde in hem. Dus ik vroeg hem om een solo voor me te maken, wat heel goed ging. Daarna deed hij een duet, en ik begon te zien dat deze jongen echt talent had. En toen investeerde ik in een groot stuk, Satori, dat de avond zal openen in februari. We zijn ermee naar Parijs en het Verenigd Koninkrijk geweest, en nu neem ik hem mee om te choreograferen in Birmingham."

De internationale choreografen die je uitnodigt om met Acosta Danza te werken wordt gevraagd zich te laten inspireren door Cuba. Wat betekent dat in de praktijk?

"Ik geef hen de richting, en dat is om mij te helpen anders te zijn dan de andere gezelschappen. En de enige manier waarop je anders kunt zijn is door gebruik te maken van je cultuur en wie je bent als individu. Cuba heeft een hele rijke cultuur. Er zit zo veel in." 

"Ik wil niet dat mensen proberen een Cubaans cliché te maken, maar dat ze Cuba opleveren vanuit hun eigen perspectief. Misschien hebben ze een Cubaans boek gelezen dat ze een idee heeft gegeven, bijvoorbeeld, of ze werken met muzikanten uit Cuba. En die Cubaanse invalshoek zorgt er al voor dat het artistieke product dat we brengen anders is dan al het andere. Het leidt altijd terug naar onze roots."