Heelal BV brengt cultuur naar de werkvloer

"Ik heb een achtergrond als theaterdocent en als hoofd marketing en beheerder van het donateursprogramma bij muziektheatergezelschap Circus Treurdier. Daarbij heb ik jarenlang parttime Pilateslessen gegeven, omdat ik het fijn vind om qua werk zowel iets met je hoofd als met je lijf te doen. Samen met Thomas Spijkerman ben ik Heelal BV begonnen vanuit de behoefte om kunst en theater een centralere plek in de maatschappij te geven en ervoor te zorgen dat meer mensen met kunst in aanraking komen die dat uit zichzelf niet opzoeken. Er wordt fantastisch werk gemaakt in de culturele sector, maar het blijft vaak letterlijk en figuurlijk binnen de muren van die sector, waar niet iedereen binnenkomt of zich welkom voelt, echt zonde."

Stereotypering en vooroordelen

Het idee voor Heelal BV ontstond toen Henriëtte en Thomas in 2017 in de schouwburg van Rotterdam STRANGER speelden. Een interactief spel over stereotypering en vooroordelen, gemaakt door theatermaker Emke Idema. Tijdens het spel word je onder tijdsdruk gemotiveerd om je eerste indrukken op basis van gezichten die je nooit eerder hebt gezien bij jezelf naar boven te halen en na afloop te bevragen.  

“Het spel was heel leuk en spannend om te doen, maar ik werd echt een beetje omvergeblazen door het inzicht dat het mij gaf. Ik dacht dat ik toch wel vrij actief bezig was met dit onderwerp, maar wat bleek, binnen drie seconden had ook ik een zeer uitgesproken mening over een bepaald gezicht wat ik nooit eerder had gezien. Daarbij ging ik bij bepaalde opdrachten onder de groepsdruk en de snelheid van het spel ook nog eens over mijn sociale grenzen heen. Ik schaamde me behoorlijk achteraf. Zoiets wordt dan in het nagesprek besproken en je krijgt tools om het om te zetten in iets positiefs. Iedereen heeft vooroordelen en eerste indrukken, dat is niet per se slecht, wel moet je je afvragen waaruit ze zijn opgebouwd. Het spel heeft mij blijvend veranderd, als ik iemand voor het eerst ontmoet, stel ik mezelf nu automatisch de vraag “Wat denk ik als eerste over deze persoon, en hoe is die gedachte tot stand gekomen?”

“We dachten na afloop allebei: ‘Waarom staat dit spel alleen in een theater?! Dit is zo waardevol, het moet naar bedrijven en instellingen waar mensen veel met vooroordelen te maken krijgen in hun werk, de politie, de belastingdienst!’ Maar eigenlijk heb je overal te maken met eerste indrukken en vooroordelen, dus vonden we dat iedereen het een keer zou moeten spelen.” 

Cultuur naar de werkvloer

Er is bijna geen structurele infrastructuur tussen de culturele sector en andere sectoren, vertelt Henriëtte: "We zijn wat dat betreft dus nieuw terrein aan het ontginnen. Cultuurwerkt! is daarin een hele fijne samenwerkingspartner, jullie zijn al wat langer bezig cultuur naar de werkvloer te brengen."

"We scouten werk uit de culturele sector wat zijn succes al bewezen heeft en brengen dat naar andere sectoren. Daarnaast ontwikkelen we ook nieuwe projecten. Onze projecten zijn altijd interactief, je kunt er dus niet even een dutje bij doen. Je bent deelnemer en je maakt iets aan den lijve mee. Onze ervaring is dat het dan een veel diepere indruk maakt en langer beklijft."

"Daarbij hebben onze projecten altijd een maatschappelijk thema en je ontwikkelt jezelf inhoudelijk door ze te doen, vandaar dat we ook denken dat ze een grote impact kunnen hebben in andere sectoren."

Trajecten op maat

Projecten gemaakt in de culturele sector zijn veelal minutieus en langdurig uitgedacht en zijn daarom vaak niet even snel aan te passen op maat. Wat Heelal BV wel kan aanpassen is het traject eromheen. "Je kunt onze projecten gewoon los boeken, maar als je wilt dat er een bepaald thema langduriger op de agenda komt te staan, dan bouwen wij met onze kennis uit het kunstvakonderwijs (Thomas is ook kernteamdocent op de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie) daar een heel programma omheen. Dat doen we door goed te luisteren naar wat de instelling nodig heeft en welke praktische mogelijkheden er zijn. Je kunt dan denken aan een langere leerlijn met meerdere activatie momenten, verdiepende interactieve workshops door experts op het thema, persoonlijke coaching, etc."

"Onze projecten zorgen ervoor dat mensen beter gaan luisteren en daardoor sensitiever worden naar zichzelf, naar anderen en naar hun omgeving. Dat resulteert uiteindelijk in een prettigere werksfeer en betere resultaten. Maar we hopen ook door middel van verbeelding, wat natuurlijk dé kracht van theater is, de fantasie van de deelnemers aan te spreken, waardoor je makkelijker uit je vaste denkpatronen kunt komen, beter kunt meebewegen met de tijd en daardoor met passendere oplossingen kunt komen."

"Als je een bepaald thema bespreekbaar wil maken of op de agenda wilt hebben, denk dan ook eens aan andere werkvormen om het aan te kaarten. Vormen die via je hoofd binnenkomen en ‘gezonden’ worden, bijvoorbeeld middels een (PowerPoint) presentatie, lijken vaak een handige en goedkope quick fix, maar uit allerlei onderzoeken blijkt dat wanneer mensen iets actief ervaren, het gewoon veel meer indruk maakt en ook veel langer blijft hangen. Daarbij geven mensen aan dat ze ervaringsgerichte methodes veel leuker en minder saai vinden."

Empowering

Met STRANGER komen Henriëtte en Thomas bij uiteenlopende bedrijven over de vloer: “In coronatijd hebben we een online workshop van STRANGER georganiseerd bij Deloitte, gebaseerd op alle kennis die in het spel zit. Daar waren mensen echt onder de indruk van hoe empowering het kan zijn als überhaupt het gesprek hierover in een veilige ruimte kan worden gevoerd. Dat hoorden we van zowel de mensen die zelf met discriminatie en uitsluiting te maken hebben als van de mensen wiens bewustzijn hierover nog niet zo groot was."

Ook op de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, waar we de live versie organiseerden voor de eerstejaars van alle theateropleidingen, gaven de studenten aan dat ze zich na afloop van het spel zoveel meer verbonden voelden omdat ze dit samen hadden meegemaakt en besproken. Er komen bijna twee jaar later, nog steeds studenten naar ons toe die vertellen hoe bijzonder ze die ervaring vonden. Dit soort positieve reacties zijn uiteindelijk waarvoor we zoveel tijd, energie en passie in ons werk bij Heelal BV steken."