De invloed van exotische wereldtentoonstellingen en ingenieursarchitectuur op klassieke muziek

Ciconia Consort verwelkomt in Glas en Staal de internationaal geroemde Franse harpiste Alexandra Bidi, prijswinnares van het prestigieuze Internationale ARD Musikwettbewerb 2023. Zij soleert in Conte Fantastique aprés ‘Le Masque de la Mort rouge’ van André Caplet, een leerling van Claude Debussy. Een mysterieuze compositie met een rijk kleurenpalet voor de harp.

De wereldtentoonstelling die de muziekgeschiedenis veranderde

In 1851 werd de eerste wereldtentoonstelling gehouden als grote internationale expositie waarin deelnemende landen een beeld gaven van hun economische, sociale, culturele en technische ontwikkeling. Gebouwen of kunstwerken als de Parijse Tour Eiffel en het Atomium in Brussel zijn nu de stille getuigen van een tijd die bol stond van optimisme en een geloof in technische vooruitgang. Vooral de tentoonstelling van 1889 in Parijs had grote invloed op de westerse muziek. Debussy, die werd geïnspireerd door de Javaanse dans en de gamelanmuziek, is hiervan wel het bekendste voorbeeld.

Op deze tentoonstelling in Parijs kon men ook kennismaken met muzikaal theater uit Vietnam en oriëntaalse en Egyptische dans en muziek. Muziek was zo overheersend aanwezig op de expo, dat journalisten spraken van ‘een muzikale orgie’. Ook was deze wereldtentoonstelling de start van de muziektechnologie in de vorm van Edisons grammofoon en de ‘théâtrophone’.

Gamelan en Maurice Ravel

De Nederlands-Indische componist Constant van de Wall schreef zijn Wajanglegende voor strijkorkest. Hij bracht de Oosterse gamelanmuziek op geniale wijze tot klinken op strijkinstrumenten. Ook in het prachtige Petite Symphonie à cordes van Maurice Ravel, in een orkestratie van zijn strijkkwartet door Rudolf Barshai, zijn naast de vernieuwende compositietechnieken de exotische klanken duidelijk waarneembaar.

De swingende Serenade for String Orchestra van George Antheil maakt Glas en Staal tot een perfect uitgebalanceerd concertprogramma. Antheil is dé componist van nieuwe moderne technieken. Zo verwerkte hij in zijn composities onder meer sirenes en vliegtuigpropellers en was hij mede-uitvinder van frequency hopping; een techniek die nog steeds wordt toe gepast in draadloze digitale communicatietechniek zoals gps, bluetooth en wifi. Zijn swingende Serenade for String Orchestra stamt uit zijn Hollywoodtijd en is geschreven in meer romantische stijl met invloeden van Prokofiev als de jazz.