Creativiteit: onmisbaar in het bedrijfsleven

We linken creativiteit al snel aan kunstenaars, muzikanten, schrijvers en wetenschappers. Maar creativiteit is een vaardigheid die ook binnen het bedrijfsleven steeds belangrijker wordt.

Als we het hebben over een begrip als creativiteit, dan is het belangrijk om eerst naar de definitie te kijken. Want wat is creativiteit precies? Volgens de Van Dale is creativiteit ‘het hebben van scheppend vermogen’. Ofwel de kracht om nieuwe ideeën te vormen uit bestaande informatie. Omgezet naar het werkveld kun je met een goed ontwikkeld creatief denkvermogen sneller schakelen, nieuwe kansen creëren en oplossingen bedenken.

Creativiteit is de motor van innovatieve ideeën.

Volgens organisatiepsycholoog Aukje Nauta wordt het hoog tijd om binnen organisaties werk te maken van de inzet van kunst en cultuur. Een visie die aansluit op de actualiteit en wordt onderschreven door het World Economic Forum (WEF). Creativiteit gaat namelijk een belangrijkere rol innemen binnen het bedrijfsleven, zo blijkt uit onderzoek van het WEF. Zij signaleren een grote verschuiving op de werkvloer en voorspellen dat creativiteit in 2020 een van de voornaamste vaardigheden is die een medewerker dient te hebben.

De vaardigheid voor een toekomstbestendige organisatie

In het rapport The Future of Jobs werd gekeken naar de werkstrategie van de toekomst en welke vaardigheden daarbij het belangrijkst zijn. Ze stelden een top 10 samen voor de belangrijkste vaardigheden op de werkvloer in 2020 (zie diagram). Creativiteit staat op de derde plaats, onder het vermogen om complexe problemen op te lossen en kritisch denken. Dit is een flinke stijging ten opzichte van 2015, toen creativiteit nog onderaan de top 10 bungelde.

Deze stijging valt te verklaren door de ontwikkelingen op het gebied van onder andere kunstmatige intelligentie, robotica, nanotechnologie en autonoom transport. De komst van deze nieuwe technologieën heeft grote invloed op de manier waarop wij werken en zal bestaande businessmodellen in de nabije toekomst op z’n kop gaan zetten. Om daarvan te kunnen profiteren zal een beroep worden gedaan op het creatief denkvermogen van medewerkers. Robots kunnen tenslotte snel en doelgericht werken, maar hebben (nog) niet de mogelijkheid om creatief te kunnen denken.

Voor bedrijven is het van groot belang dat medewerkers zakelijke kansen herkennen en bijdragen aan innovatie. Want door out of the box te denken ontstaan nieuwe ideeën en invalshoeken.

Creativiteit zorgt bovendien voor vindingrijkheid, sociale vaardigheden en een groter probleemoplossend vermogen. Je zou creativiteit daarom ook wel de motor van innovatieve ideeën kunnen noemen.

Volgens emeritus hoogleraar en hersenonderzoeker Dick Swaab is creativiteit daarnaast een manier om je brein fit te houden en een sleutel tot gezond ouder worden.

Het is aangetoond dat ouderen waarbij het creatief denkvermogen meer is ontwikkeld, langer leven.

Vertaal je dat naar de stijgende pensioenleeftijd, dan kan creativiteit een positieve bijdrage leveren aan de gezondheid van medewerkers en de duurzame inzetbaarheid bevorderen.

Creatieve medewerkers zijn productiever

Creativiteit is een ongrijpbaar proces, want een geniale ingeving kan heel spontaan ontstaan: plotseling schiet je iets te binnen en er ontpopt zich een idee. Onze creativiteit neemt echter af naarmate we ouder worden. Dit komt onder andere omdat we vervallen in onze gewoontes en vaste patronen aannemen. Adviesbureau Wolff Olins formuleert het als volgt: ‘Hire the right people with the wrong skills, not the wrong people with the right skills.’

Het aanjagen van creativiteit is niet alleen van belang voor een toekomstbestendige organisatie, want ook als je kijkt naar de korte termijn heeft creativiteit zijn waarde. De belangrijkste reden om te investeren in creativiteit is het geluk van de medewerker. Creatief bezig zijn of het waarnemen van een creatieve uiting verjaagt stress, motiveert en stimuleert het vermogen om sneller aan te passen aan een nieuwe situatie.

Het resulteert in gelukkige, loyale en productieve medewerkers, en dat heeft zijn weerslag op de prestaties en slagvaardigheid van de hele organisatie.

Studies wijzen uit dat gelukkige mensen harder werken. Uit onderzoek van de Universiteit van Warwick blijkt namelijk dat er een verband is tussen geluk en productiviteit. Bij dit onderzoek werd de productiviteit gemeten van twee groepen proefpersonen. De ene groep keek eerst een grappige film, de andere groep naar familietragedies. Wat blijkt, de eerste groep kon maar liefst 12 procent meer werk verzetten dan de tweede groep. Google is een bekend voorbeeld van een bedrijf dat het belang van gelukkige medewerkers serieus neemt. Sinds de aanstelling van een Chief Happiness Officer steeg de gemiddelde tevredenheid onder medewerkers met maar liefst 37 procent!

De werkvloer als creatief ecosysteem

Creativiteit is dus van iedereen. Door afstand te nemen, routines te doorbreken, ideeën te laten rijpen en jezelf te omringen met anderen kun je tot nieuwe inzichten komen. Een werkgever kan daarin een belangrijke rol spelen. Wil je creativiteit op de werkvloer stimuleren, dan moet je de werkomgeving zien als een ecosysteem met prikkelende en kunstzinnige zones om motivatie en creativiteit te stimuleren.

‘De meest succesvolle bedrijven spreken het scheppend vermogen aan en ontwikkelen omgevingen waarin iedereen ideeën genereert, een stem heeft, vragen stelt en wordt uitgedaagd’, aldus Mark Rhodes, marketingdirecteur bij Reed, een online recruitmentbureau.

Dat sluit naadloos aan op de missie van Microsoft en meubelbedrijf Steelcase, die een succesvolle samenwerking zijn aangegaan op gebied van creatieve werkplekken. Ook zij concludeerden uit onderzoek, onder meer dan 500 Canadese bedrijven, dat creativiteit de sleutel is voor meer geluk en productiviteit op de werkvloer. Geïnspireerd door de onderzoeksresultaten ontwikkelden zij het project ‘Creative Spaces’, een werkomgeving waar elke fase in het creatieve proces een aparte plek krijgt. Er zijn rustige werkplekken om ideeën te laten rijpen, studio’s waar je in kleine groepen kunt brainstormen en ruimtes die het sociale contact tussen medewerkers stimuleren. Elk kantoor is bovendien voorzien van de nieuwste technische snufjes en meubels die de functie versterken, en er is volop ruimte voor kunst, design en kleur. Microsoft en Steelcase weten heel goed dat de beste ideeën niet worden geboren in een prikkelarme ruimte.

Een bedrijf waar kunst ook een prominente plek inneemt op de werkvloer is ING. De bank startte in 1974 met het verzamelen van kunstwerken met als doel om inspiratie te bieden, innovatie aan te jagen én omdat het bijdraagt aan een aangename werk-

omgeving. Kunst moet dus niet louter gezien worden als opvulling van een kantoorruimte, maar juist als instrument om de creativiteit te stimuleren. Een zorgvuldig uitgekozen kunstwerk lokt de dialoog uit tussen medewerkers en heeft een positieve invloed op de sfeer.

Kunst geeft een werkplek een eigen gezicht. Het onderstreept het unieke karakter van een organisatie.

Ruimte voor trial and error

Behalve aandacht voor de fysieke ruimte speelt ook de figuurlijke ruimte een rol binnen het creatieve proces. Volgens merkadviseur Wolff Olins is het van groot belang om creativiteit op de werkvloer te stimuleren, maar medewerkers moeten dan wel de ruimte krijgen om het zelf in te vullen. Een advies dat vaak haaks staat op de filosofie binnen het bedrijfsleven.

Dat creativiteit op de werkvloer gestimuleerd moet worden vindt ook kunstenaar en organisatieadviseur Tabo Goudswaard, die denkt dat projectmanagers een hoop kunnen leren door te kijken naar creatieve beroepen. De vaardigheden van de toekomst zijn precies de eigenschappen waar kunstenaars goed in zijn. Want naast creativiteit winnen ook eigenschappen als emotionele intelligentie, kritisch denken en cognitieve flexibiliteit terrein.

Goudswaard: ‘De kunstenaar weet precies welke weg hij moet nemen zonder een voorgenomen bestemming te hebben. In een op resultaat en efficiëntie gericht bedrijf is er helaas vaak weinig ruimte voor het nemen van deze omweg zonder routeplanner.’

Oftewel, kunstenaars kunnen iets creëren zonder dat ze vooraf weten wat dat zal zijn. Ze hebben de vaardigheid om iets nieuws te bedenken en daar ook gestalte aan te geven. Een proces dat bestaat uit verschillende fases, waarbij ruimte is om het idee te laten rijpen. Lummelen, proberen, testen, falen, leren en opnieuw proberen zijn onderdeel van het proces om tot iets nieuws te komen en daar is vaak binnen het bedrijfsleven geen tijd en ruimte voor.

Volgens Goudswaard behoort ook ‘de boel ontregelen’ tot de klassieke vaardigheden van een kunstenaar.

‘We doen empathisch onderzoek en komen met een onverwacht perspectief. We stellen kritische vragen, confronteren of shockeren. Wanneer dit kritische denken welkom is, zorgt het voor reflectie op de eigen bedrijfsvoering met de vraag: zijn we eigenlijk wel het goede aan het doen?’

Kunst en cultuur als inspiratie-incubator

Er zijn verschillende manieren om creativiteit op de werkvloer aan te jagen. Met name kunst en cultuur kunnen een grote rol spelen als inspiratiebron. Door daar ruimte aan te geven wordt het creatieve vermogen van medewerkers gestimuleerd, tegelijkertijd heeft het een rustgevend effect.

Dat cultuurbezoek bijdraagt aan de vitaliteit van medewerkers wordt breed gedragen door verschillende onderzoeken. Een representatieve steekproef van ruim 11.000 medewerkers werd gelicht uit de Swedish Longitudinal Occupational Study of Health.

Medewerkers die binnen een cultureel programma van hun bedrijf theater, concert of museum bezochten, voelden zich gemiddeld minder uitgeput en stonden optimistischer in het leven dan andere medewerkers. Een Noorse en Amerikaanse analyse toont aan dat podiumkunst een positieve uitwerking heeft op angst en depressies, en dat het effect zelfs groter is dan bij een sportactiviteit.

Engelse onderzoekers hebben ontdekt dat theaterbezoek gemiddeld evenveel aan de levenstevredenheid bijdraagt als een netto loonsverhoging van 1250 euro per jaar.

Vertaal je die uitkomsten naar het bedrijfsleven, dan moet je de werkvloer zien als een podium waar medewerkers worden verrast, geïnspireerd, betrokken worden en waar ze leren om anders te kijken. Er zijn verschillende manieren om kunst en cultuur binnen je organisatie te integreren. Zoals eerder benoemd heeft fysieke kunst in je organisatie een positieve invloed.

Je zou ook kunnen denken aan cultuur als oplaadmoment of energizer. Een klassiek ensemble op de werkvloer kan in een half uur de focus verleggen van e-mails en to-do-lijsten naar ontspanning en nieuwe inspiratie. Een energieke dansworkshop zorgt juist voor energie en een actieve houding halverwege een lange jaarvergadering. Ook is cultuur bij uitstek geschikt om een bijdrage te leveren aan specifieke organisatie- en HR-vraagstukken. Denk aan talentmanagement, teambuilding of een leiderschapstraining waarbij je als dirigent de orkestleden feilloos naar het einde van de muziekcompositie moet leiden.

Tot slot geldt hetzelfde voor het stimuleren van cultuurbeleving buiten het werk. Omdat het een positieve bijdrage levert aan het verminderen van stressgevoelens en we ons daadwerkelijk gelukkiger voelen. Doe je dit samen met collega’s dan stimuleer je hiermee tevens de groepsdynamiek. Door samen een concert of toneelstuk te beleven, kunnen medewerkers ontspannen en tegelijkertijd collega’s beter leren kennen. Als organisatie kun je daar een rol in spelen door het ervaren van kunst en cultuur aan te moedigen.

Meteen aan de slag met het stimuleren van creativiteit op de werkvloer? Lees dan onze tips.

Vier tips om creativiteit op de werkvloer te stimuleren

Geef medewerkers de ruimte

Creatieve ideeën moeten tijd krijgen om te kunnen rijpen, en medewerkers de ruimte om het zelf in te vullen. Tijdsdruk heeft een negatief effect op het creatieve proces en ideeën moeten kunnen groeien voordat ze gedeeld worden.

Bedenk ook dat dit een proces is van trial and error, soms is fouten maken nodig om tot innovatie te leiden. Geef medewerkers daarom letterlijk én figuurlijk de ruimte om het creatieve proces te kunnen doorlopen.

Kunst en cultuur ter inspiratie

Kunst en cultuur hebben een positief effect op het creatieve denkvermogen en zijn een prikkel voor nieuwe ideeën en inzichten. Door te kijken naar kunst worden je hersenen in beweging gebracht, wat creatieve ideeën in de hand werkt.

Geef kunst en cultuur daarom een prominente plek op de werkvloer, bijvoorbeeld door schilderijen op te hangen of in teamverband een creatieve workshop te volgen.

Creëer een prikkelende werkomgeving

Saaie kantoren zijn funest voor de creatieve stimulans, terwijl een vrolijk muziekje op de achtergrond al voldoende kan zijn om creativiteit in gang te zetten. Maak daarom gebruik van kleuren, design, kunst en technologie om een prikkelende omgeving te creëren waarin medewerkers zich thuis voelen. Dat jaagt niet alleen het creatieve proces aan, maar zorgt ook voor een prettige werkomgeving waarin medewerkers beter presteren en minder snel ziek worden.

Stimuleer een creatieve invulling van de vrije tijd

Het is daarbij wenselijk om een creatieve invulling van de vrije tijd te stimuleren. Over het algemeen geldt namelijk: hoe meer kunst en cultuur, hoe groter het effect. Vrije tijd heeft als doel om weer even op te laden. Museumbezoek en podiumkunsten zijn daarvoor een uitstekend instrument. Ze bieden een neutrale omgeving, zijn een sociale activiteit, geven plezier en fascinatie. Door in te zetten op een beleving van kunst en cultuur, pluk je daar als werkgever de vruchten van.