Mindfulness in het Museum als Museum op Recept

Wat betekent cultuur voor jou?

"Van jongs af aan stap ik met open en nieuwsgierige aandacht door het leven. Altijd was ik op ontdekkingsreis, en nog steeds. Wie ben ik, wie ben jij, hoe verhouden wij ons tot elkaar en hoe maken wij ruimte voor elkaar? Kunst en cultuur geeft mij een oneindige bron van nieuwe verhalen, werelden, geluiden, geuren, kleuren, meningen en perspectieven. Maar ook laat het mij koesteren, herinneren en herdenken. Kunst en cultuur het brengt mij in beweging, brengt mij van wonderschoon naar onplezierig en ongemak. Het raakt, roert en schuurt. Het neemt me mee terug onze geschiedenis in, brengt mij in het heden, of laat me de toekomst verkennen. Kunst en cultuur bieden de mogelijkheid alleen of met anderen op ontdekkingsreis te gaan, op elke moment van de dag, waar ik ook ben."

En hoe ben je met mindfulness in aanraking gekomen?

"In 2005 behaalde ik als trainer mijn Silver International BODYBALANGE Certificate waarmee ik bevoegd werd deze discipline van meditatie, yoga en Tai-Chi te geven. In deze periode kwam ik ook in aanraking met mindfulness en was direct geraakt. Mindfulness gaat over de kunst om aanwezig te zijn in het hier en nu, het volledig bewust zijn van de huidige ervaring, ook als deze lastig of onprettig is. Anders dan met sturing doelen behalen, iets na willen streven, is mindfulness een aaneenrijging van open te verdiepen, te onderzoeken, te exploreren. Discipline had ik voldoende, het was de vriendelijke discipline van mindfulness die een kantelpunt in mijn leven teweeg bracht. Het vergrootte mijn vermogen aanwezig te zijn bij datgene wat te zwaar is om te dragen. Maar ook vergrootte het mijn vermogen te genieten, te koesteren, lief te hebben en in contact met anderen te zijn." 

Kun je iets vertellen over je werk als kwartiermaker mindfulness in musea?

"Al vele jaren laten onderzoeksresultaten zien dat naast mindfulness, ook kunst allerlei positieve effecten op ons welzijn en onze geestelijke gezondheid. Zo worden musea en kunstgalerieën steeds meer erkend als plekken die goed zijn voor onze binnenwereld en zoeken naar mogelijkheden om ervaringen aan te bieden die zich specifiek richten op het versterken van de positieve, helende effecten van hun kunst. Mindfulness en musea zijn dan ook de perfecte combinatie en culturele collecties zijn prachtige bronnen om deze levenslange welzijnsvaardigheid aan te leren."

"De ervaring vanuit mijn jarenlange trainerschap (o.a. bij psychologenpraktijk VKTO) leerde mij dat mensen constant opzoek waren om, na de achtweekse MBSR mindfulnesstraining (Mindfulness Based Stress Reduction, Dr. Jon Kabat-Zinn, 1979) mindfulness te blijven oefenen. Ook zijn sommige mensen nog wat sceptisch, denken dat mindfulness zweverig is. Ik vind het een plezier om mensen een andere manier kennis te laten maken met mindfulness, een nieuwe manier te bieden of mindfulness te blijven beoefenen of een nieuwe manier te bieden om naar kunst te kijken. Ik ben heel dankbaar en trots dat het idee dat ik ruim 7 jaar geleden in mijn hoofd als zaadje gepland heb, de afgelopen jaren als een kiemplant is ontspruit in vele verschillende musea in binnen- en buitenland. Tot mijn groot plezier word ik ook regelmatig benaderd voor nieuwe experimenten te verkennen, zo ook Amsterdam Dance Event voor het Arts & Culture Program dat zich ook op meditatie, muziek & mentale gezondheid. Tijdens Mark to the Music - a mindful art experience bracht ik de iconische sounds DJ Marcelle samen met meditatie en tekenen. Deelnemers gingen de eigen binnenwereld binnen om deze in keur, beweging en ruimte vorm te geven op papier. Als Kwartiermaker geef ik ook regelmatig keynotes, lezingen en workshops en afgelopen jaar had ik het genoegen om de Erfgoedarena van de Reinwardt Academie als gastcurator én moderator iedereen bijeen te mogen brengen rondom het thema 'Kunst & Welzijn."

Wat doet het met bezoekers? 

"Door de mindfulness – een vorm van aandachtstraining – stapt de bezoeker stapt even uit de waan van de dag, kijkt naar kunst, en laat zich verwonderen. Binnen mindfulness in het museum word je uitgedaagd, geïnspireerd en uitgenodigd om anders te kijken, en eigen reacties te observeren. Door mindful bij een kunstwerk aanwezig te zijn – bewust, met open interesse, zonder meteen te oordelen en met mildheid, ontdek je hoe snel wij aannames een oordelen hebben. Het biedt de gelegenheid te leren over onze rijke binnenwereld en onze relatie tot de buitenwereld. De mindful enquiry draagt bij aan publieksparticipatie, het open aandachtig onderzoeken van een persoonlijke ervaring van een kunstwerk helpt de deelnemers inzicht te krijgen van eigen voor- en afkeuren, traint perspectivistische lenigheid en om nieuwsgierig, bevragend aanwezig te zijn bij wat je al denken te weten. Kunst wordt hiermee ingezet als startpunt om de dialoog te bevorderen, creatieve tools te bieden en diversiteit te omarmen."

"Kunstwerken zijn een mooie bron of ‘anker’ om mindfulness mee te oefenen en zij krijgen zo handvatten van deze waardevolle welzijnsskill waar ze in hun dagelijks leven beter, of anders voor zichzelf kunnen zorgen. Je leert zo over de kunst, maar te meer over wat het met je doet, en hoe dit je kan helpen met de lastige dingen en emoties in het leven." 

Hoe kunnen mensen zelf mindful een museum bezoeken?

"Ik ontwikkel diverse mindfulness programma’s binnen publieksprogramma’s in diverse musea zoals Museum van de Geest, Van Gogh Museum, Museum De Lakenhal en Museum MORE. Sommige programma’s zijn doorlopend en andere museum bieden exclusieve sessies tijdelijke tentoonstellingen. Naast de publieksprogramma’s bij het Van Gogh Museum, ontwikkelde ik ook een specifiek Mindful Kijk- en Schilderprogramma voor jongeren met een psychische kwetsbaarheid binnen het mentale gezondheidsprogramma Open Up met Vincent. Bij Museum van de geest kan iedereen elke maand aansluiten bij A Mindful Break en bij de Masterpieces van Marlene Dumas. Bij Museum van de Geest starten we momenteel ook een specifiek programma voor zorgprofessionals; Mindful naar Kunst kijken maakt Beter! Het volledige aanbod staat altijd op mijn website, de ticketverkoop verloopt via de musea zelf." 

Wat hoop je te bereiken met je werk?

"Ik hoop dat mindfulness in het museum meer mensen die hier behoefte aan hebben, via deze weg kennis maken met mindfulness en een andere manier van kunst bekijken, waarmee we ons gevoel van welbevinden vergoten. En dat musea de weg weten om dit deel te maken van hun aanbod. Aansluitend hoop ik dat dit bijdraagt aan de-stigmatisatie, het bespreekbaar maken van- en doorbreken van taboes rondom mentale gezondheid. En dat beleven en ervaren van kunst en cultuur voor iedereen mogelijk is en voor iedereen een passend aanbod kan bieden. De nieuwsgierigheid bij collega trainers, musea (collega’s) en andere culturele instellingen groei en het afgelopen jaar heb ik meerdere lezingen in het binnen- en buitenland gegeven. Voorbereidingen voor een train-de-trainer zijn in volle gang om dit met meerdere kwalitatieve trainers te kunnen door ontwikkelen. Er gaan de aankomende periode kwalitatieve onderzoeken meelopen met deze verschillende programma’s om het Mindful Kunst Kijken te verkennen en inzicht te krijgen in gedetailleerde informatie. De achtweekse mindfulnesstrainingen worden gezien mijn hoogste graad trainerschap vergoed door de zorgverzekeraars. Ik hoop dat deze onderzoeken, samen met alle ontwikkelingen gaan leiden dat Mindfulness in Museums binnen preventiepakketten zullen gaan vallen. Mindfulness in het Museum als Museum op Recept."